Eén gemeenschappelijke taal
Het ideaal is: leerlingen, studenten en werknemers die probleemloos kunnen in-, en doorstromen van vmbo, mbo, hbo tot wo. De realiteit is vaak anders: bij de overgang naar een volgend onderwijsniveau of leerweg sluiten onderwijsprogramma’s geregeld niet goed op elkaar aan. Leerlingen en studenten en hun studieadviseurs weten daardoor niet goed waar ze staan. Invoering van competentiegericht onderwijs lijkt in eerste instantie niet positief bij te dragen aan een soepelere doorstroming door een Babylonisch taalgebruik over competenties.
Een gemeenschappelijke taal waarmee de vorderingen van leerlingen en studenten van vmbo tot wo eenduidig zijn te waarderen, kan de doorstroming van leerlingen en studenten versoepelen. Dit geldt ook voor in- en uitstroom, wanneer vragen ontstaan over wat leerlingen/studenten of afgestudeerden nu precies aan competenties in huis hebben. Het competentiegericht onderwijs kijkt verder dan het diploma. Het gaat ook om wat leerlingen en studenten aan inzetbaar vermogen en groeipotentie hebben na het diploma. De invoering van het competentiegericht onderwijs is daarom een uitgelezen moment om verder leren makkelijker te maken. Het biedt een unieke kans een gemeenschappelijke taal en terminologie te ontwikkelen op basis van competenties. In het project Ruggengraat van de Groene Kennis Coöperatie heeft een aantal groene vmbo-, mbo- en hbo-scholen en Wageningen Universiteit een prototype van zo’n taal gedefinieerd: 4C your way.
Hoe werkt 4C your way?
Als basis zijn de ‘big 8’ van Bartram (2005) en de 25 competenties uit het groene vmbo en mbo genomen. De Dublin descriptoren – een beschrijving van het niveau waaraan afgestudeerden aan bachelor- of masteropleidingen moeten voldoen –blijken hier goed in te passen. Voor elk onderwijsniveau of leerweg zijn bij alle competenties omschrijvingen gemaakt om de ontwikkelde ‘capaciteitprofiel’ van een leerling of student in beeld te brengen. Om het praten over competenties diepgang, structuur en een ontwikkeldimensie te geven, is elke competentie op basis van vier contextcriteria beschreven. Deze criteria geven inzicht in verantwoordelijkheid, reikwijdte, complexiteit en transfer. Deze criteria zijn weer verdeeld in twee of drie groei-aspecten. De in totaal 11 groeiaspecten concretiseren de ontwikkeldimensie.
Een voorbeeld...
Een mbo 4-leerling overlegt met zijn studieloopbaanbegeleider over zijn mogelijkheden voor doorstroming naar het hbo. Is hij er klaar voor, heeft hij er voldoende aanleg en competenties voor en heeft hij capaciteitontwikkeling op dit niveau? De leerling en studieadviseur nemen samen de competenties voor het mbo 4 en het hbo-niveau door, waaronder de competentie ‘plannen en organiseren’. Onder de competenties staat een algemene omschrijving van wat een student op deze niveaus ontwikkeld kan hebben. Daar omheen staan de contextcriteria met groei-aspecten gegroepeerd, waarmee het gesprek extra transparantie en diepgang kan krijgen gericht op de toekomst en het waarderen van wat een leerling aan competenties (capaciteiten) in huis heeft.
Gebruikers
4C your way is bedoeld voor studieloopbaanbegeleiders, mentoren en HRD-mensen die zich richten op de ontwikkeling van capaciteiten van hun leerlingen, studenten of medewerkers. Met name vanuit het perspectief van doorlopend en een ‘leven lang leren’ zowel binnen het onderwijs als in bedrijfscontext. Ook beleidsmakers en instellingen die zich bezighouden met niveaubepaling in het onderwijs, kunnen hun voordeel doen met deze taal. Het ondersteunt het spreken over competenties in de héle onderwijskolom. De taal voorkomt dat de focus enkel en alleen op één onderwijslaag in de kolom gevestigd is. Verbindingen met andere lagen in de kolom worden zichtbaar en bespreekbaar, en dragen bij aan het doorleren van leerlingen en studenten. Voor een brede groep ‘instrumentontwikkelaars’ is de taal interessant. We denken aan ontwikkelaars van competentieprofielen, onderwijsmiddelen, toetsen- en pvb-makers, curriculumontwikkelaars, competentiemeterontwikkelaars, competentiewijzermakers, beoordelingsinstrumentmakers.De taal is een basis voor uiteenlopende ontwikkelactiviteiten. Het brengt efficiëntie en communicatieve helderheid en het verhoogt de bruikbaarheid van te ontwikkelen instrumentaria.
4C-community
4C your way is geen kant-en-klare-taal. Dat is ook niet mogelijk, daarvoor is het onderwijs te divers. Daarom doet projectgroep Ruggengraat een oproep aan beleidsmakers en ontwikkelaars om de prototype taal op te pakken, verder te ontwikkelen en toe te passen. Gebruikers participeren op die manier in de 4C-community, die als gemeenschappelijk doel heeft de doorstroming van leerlingen en studenten te bevorderen. Ervaringen met het gebruik van 4C kunnen worden uitgewisseld op het ‘Forum’. Ook kunnen er producten, resultaten kunnen worden ‘geupload’ om reviews, reflecties van anderen te krijgen en ideeën op te doen. Hiermee kunnen eigen producten worden verbeterd en kan de 4C-taal zich verder ontwikkelen, wat weer ten goede komt aan alle gebruikers. Ook houden we geregistreerde gebruikers op de hoogte van ontwikkelingen en nieuwe producten.
Projectgroep Ruggengraat 2006-2008
- Frank de Jong, Lector Stoas Hogeschool & CAH; projectleider
- Frank van den Dungen, Helicon Opleidingen
- Cees de Jong, Ver. Buitengewoon Groen, CPS
- Wiggele Oosterhof, CAH Dronten
- Dinand Ekkel, CAH Dronten
- Lia Spreeuwenberg, Stoas Hogeschool
- Renate Wesselink, WUR
- Marjan van Lunter, AEQUOR
- Agnes Jansen, AOC-Raad